Geguritan yaiku salah sijining karya sastra jawa ingkang kawujud saking rasa ing ati kang diungkapaken kaliyan penyair ngagem bahasa ingkang gadah irama , rima , mitra , bait lan penyusan lirik kang gadah arti utawa makna wonten ing lirik geguritan.
Geguritan uga kawujud saking ungkapan perasaan lan pikiran penyair . Geguritan ing bahasa Indonesia uga kasebut puisi.
A. Ciri - ciri geguritan
Ciri - ciri wonten ing geguritan yaiku :
duweni patokan utawa aturan geguritan kayata duweni guru lagu , guru wilangan , lan guru gatra
duweni makna utawa arti ana ing lirik lirik e
duweni bahasa ingkang endah lan mentes
Ing teks geguritan ono jeneng pengarang / pangriptane posisi ne ning ngarep tembang geguritan
B. Unsur - unsur intrinsik
Geguritan uga duweni unsur unsur intrinsik kaya puisi lan karya sastra liyane , unsur unsur intrinsik ana ing geguritan inggih punika :
Tema
Bahasa kang endah
Judul Geguritan
Diksi
Citra
Purwakanthi
Amanat kang ono ing jero ne geguritan
C. Jenis - jenising Geguritan
Geguritan miturut kegunaane ono 3 macem , jenis jenise inggih punika :
Jenis Geguritan Ingkang gambarake kondisi utawa peristiwa (deskriptif)
Jenis Geguritan Ingkang nyeritakake kondisi utawa pengalaman (naratif)
Jenis Geguritan Ingkang pasemon utawa duweni isi kritikan utawa sindiran
D. Syarat syarat maca Geguritan
Wong moco geguritan ugo duweni syarat syarat , lan ora sembarangan ingkang moco geguritan . Syarat syarate yaiku :
Wirama --> Cendek duwure nada utawa keras lemahe swara.
Wirasa --> Perasaan utawa penghayatan ketika moco geguritan
Wiraga --> Polah utawa gerake ketika moco geguritan
Wicara --> lancar orak e moco geguritan
Contoh Geguritan Bahasa Jawa Tema Lingkungan
KITIR
Kitir iki
Isi panantangku marang wengi
Kang kebacut anggone nguja sepi
Dolanan swarane asu baung nggeririsi
Kitir iki
Wujde pangundamanaku marang awang-awang
Kang kebacut brangasan
Ngrentengi lintang, nguntal rembulan
Kitir iki
Srana gugatmu marang isen isening jagad
Sing pijer royokan berkat
Tan keguh njaluk ruwat
LINTANG PANJER RAHINA
Nalika bumi isih sepi
Lintang panjer rahina wes tangi
Menehi pepadhang sagung dumadi
Kang wiwit gumregah ngupaya rezeki
Para among tani wes ndalidir mecaki galengan
Mbok bakul sinambiwara wus sengkut makaryo
Para ngulama tumungkul pangestu puja
Para santri wiridan ngaji
Jago kluruk sesautan
Melu tasbih marang pangeran
Ndonya sampun gagat rahina
Maringi kalodhangan janma ngupadi pangupajiwa
Geguritan Bahasa Jawa Tema Pendidikan
ARTI TEMAKU
Ing petenge arah lan langkahku iki
Panjenengan dados srengenge kangge uripku
Menehi sumunar cahaya kangge kabeh pangarepan
Panjenengan madhangi lurung-lurung kang buntu
Lewat sorotan cahaya kang metu saka suara lan tuturmu
Ing kelas kang ayem tentrem iki
Aku nangkep artine panguripan
Mung marang panjenengan gegayuhan dipun taruhaken
Lan marang panjenengan pengarep kang luwih becik
Panjenengan kang nentokake nasib Bangsa Paduka
Mboten mokal kagem panjenengan
Mujudake generasi emas Bangsa kang gemebyar ing pepetengan
Saben dino panjenengan nindakake kegiatan mulyo iki
Rasa sabar uga ras iklas ndampingi seban dino
Sakabehe ing dunyo ora bisa bales jasamu
Yaiku jasamu kang isok nggawe bintang ing pepeteng
Kita ora bisa ngganti jasamu karo opo wae
Nanging, kita bakal nggawe panjenengan bangga
Jasamu bakal kito pangeti sajeroning uripku
Baka kita pengeti ing sajroning ati
Lan ora bakal lebur dening puteran waktu
Matur nuwun sanget, Guru ingkang kulo tresnani
Tanpo panjenengan bakal peteng
Lan amargi panjenengan urip dadi migunani
Putri Mulyasari
PAMULANGAN
Jarene simbah aku kudu sekolah
Kareben dadi bocah genah mrenah orah nggladrah
Jarene ram ibu aku kudu sregep mangkat
Kareben dadi wong pangkat urip ora kesrakat mlarat
Jarene bapak ibu guru aku kudu sregep sinau
Tambah ilmu
Kareben kelakon kabeh kang tinuju
Nanging
Prakanca….
Coba delengen kahanan nyata
Apa sih bisa pamulangan kang ana dadekake urip tumata
Pamulangan kang tanpa tuladho
Pamulangan kang kasatan piwulang
Pamulangan kang ngajarake angka-angka wuta
Siji lan siji ana piro ?
Jare anut kang nduwe kersa
Jan ora weruh subasita, trapsila, apa maleh tata krama
Lali duso…
Kabeh lurung binarung kumalungkung
Pamrih pamuji siji
Pamulangan ora aweh pepadang
Simbah…
Nyuwun pangapunten
Kulo mboten kepingin dados dokter
Jalaran duite bapak mboten wonten sakoper
Rama…
Nyadong duka
Kulo mboten kapilut drajat pangkat
Jalaran ajrih sumpahing rakyat
Kang panggah mlarat sekarat
Bapak ibu guru…
Nyuwun dungo pangestu
Mugi-mugi sedaya ilmu saget dados sangu